مفهوم اصلی تئوری پیکسار، خیلی ساده‌تر از چیزیه که اول به نظر می‌رسه: به‌خاطر سپردن. همه‌ی این خط زمانی عظیم، از Brave گرفته تا Monsters Inc و Coco، روی یک ایده می‌چرخن؛ این‌که چیزی تا زمانی وجود داره که کسی به یادش میاره. خاطره توی پیکسار فقط یک صحنه توی ذهن نیست، بیشتر شبیه سوخت حیاته.

کارل تو Up تمام وجودش گره خورده به اینه که اجازه نده یاد الی خاک بخوره. باب تو The Incredibles از این می‌ترسه که اگر «آقای شگفت‌انگیز» فراموش بشه، خودش هم بی‌هویت می‌مونه. اسباب‌بازی‌های Toy Story وقتی می‌فهمن فراموش شدن چه‌قدر راحت و بی‌صدا اتفاق می‌افته، عملاً نیمه‌جان می‌شن، درست مثل Wheezy که ته قفسه گیر کرده. Coco هم خیلی مستقیم‌تر می‌گه: فراموش شدن یعنی «مرگ دوم»؛ یعنی محوشدن واقعی.

پیکسار توی تمام این قصه‌ها داره یک حرف رو با شکل‌های مختلف تکرار می‌کنه:
تا وقتی کسی تو رو یادش می‌مونه، وجودت ادامه داره.

این نگاه وقتی کنار هم قرار می‌گیره تازه معنی پیدا می‌کنه. خاطره فقط یک احساس شخصی نیست؛ انرژی تولید می‌کنه. Inside Out این رو خیلی تمیز نشون می‌ده: هر تجربه تبدیل می‌شه به یک گوی رنگی و هر بار که یادت می‌افته، همون احساس زنده می‌شه. همین منبع انرژی، توی دنیای Monsters Inc تبدیل می‌شه به برق شهر؛ اول از ترس، بعد از خنده. Elemental حتی جلوتر می‌ره و نشون می‌ده رنگ و احساس، فقط استعاره نیستن؛ یک واکنش واقعین، چیزی که زندگی رو به جریان می‌ندازه.

وقتی همه‌ی این‌ها رو می‌ذاری کنار هم، می‌فهمی چرا «یادآوری» این‌قدر مهمه و چرا تقریباً همه‌ی کاراکترهای پیکسار — از انسان گرفته تا هیولا و اسباب‌بازی  از محو شدن می‌ترسن. توی جهانی که با احساس و خاطره حرکت می‌کنه، فراموش شدن یعنی حذف کامل از چرخه‌ی وجود.

و همین نقطه‌ایه که مسیر ما رو می‌رسونه به اولین فیلم کلیدی تئوری.

Inside Out؛ جایی که خاطره‌ها تبدیل به سوختِ دنیا می‌شن

Inside Out اولین جاییه که پیکسار درِ ذهن آدم‌ها رو کامل برامون باز می‌کنه. هر تجربه‌ای که Riley داره، تبدیل می‌شه به یک گوی کوچیک رنگی، و همون لحظه یک احساس بهش چسبیده می‌شه؛ شادی، غم، ترس، خشم یا چندش. بعد هر بار این خاطره دوباره زنده بشه، همون حس هم همراهش برمی‌گرده.

اما نکته‌ی مهم‌تر اینه که این گوی‌ها فقط یادگاری ذهنی نیستن—انرژی تولید می‌کنن. انگار هر خاطره یک باتریه که با احساسش شارژ شده.

این همون جاییه که کل تئوری پیکسار شروع می‌کنه شکل گرفتن. اسباب‌بازی‌ها زنده‌ان چون صاحبشون ازشون خاطره داره؛ یعنی تا وقتی یادشون هست، حرکت دارن. توی Monsters Inc هم هیولاها برای روشن نگه داشتن شهرشون «فریاد» جمع می‌کنن که درواقع همون حسِ ترسه؛ یک نوع خاطره‌ی شدید.

ولی بالاخره دنیا عوض می‌شه. ترس کم‌رنگ می‌شه، شادی پررنگ‌تر. بچه‌ها کمتر می‌ترسن و بیشتر می‌خندن. و این تغییر باعث می‌شه هیولاها هم مسیرشون رو عوض کنن و از فریاد به خنده برسن، چون خنده انرژی قوی‌تری تولید می‌کنه.

Inside Out فقط درباره‌ی ذهن یک دختر نیست؛ کلیدیه که درِ انرژی جهان پیکسار رو باز می‌کنه.

Elemental؛ جایی که پیکسار احساسات رو تبدیل به علم می‌کنه

Elemental به‌نوعی میاد و کل ایده‌ی Inside Out رو از حالت استعاره درمیاره و می‌ذاره وسط میز: رنگ احساس‌ها الکی نیست.
هر عنصر توی فیلم دقیقاً همون رنگ احساسی رو داره که تجربه‌ش می‌کنه. وید و خانواده‌اش آبی‌ان چون غم و حساسیتشون از سر و صورتشون می‌چکه. امبر وقتی عصبی می‌شه شعله‌هاش قرمز و تیز می‌شن. موقع شادی نورها زرد می‌شن. موقع ترس بنفش می‌زنن.

این‌بار پیکسار داره می‌گه رنگ‌ها فقط نشانه نیستن؛ رفتار احساسی یک جور واکنش طبیعی‌ـه.

اما جذاب‌ترین بخش ماجرا؟ وقتی امبر و وید همدیگه رو لمس می‌کنن، یک واکنش شیمیایی واقعی شکل می‌گیره؛ چیزی شبیه DNA. یعنی پیکسار خیلی رک می‌گه احساسات وقتی با هم ترکیب می‌شن، «زندگی» می‌سازن. اینجا تئوری پیکسار یک پله می‌ره بالاتر: احساس‌ها و خاطره‌ها فقط جرقه‌های ذهنی نیستن—اصلِ انرژی جهان پیکسار همینه.

Inside Out پایه‌ی احساسی و روان‌شناسی ماجرا رو گذاشته بود؛ Elemental اومد و گفت این اتفاق فقط تو ذهن نیست، توی دنیای واقعی پیکسار هم به شکل فیزیکی و قابل اندازه‌گیری عمل می‌کنه.

Monsters Inc؛ هیولاهایی که از آینده برگشتن

وقتی برای اولین‌بار Monsters Inc رو می‌بینی، انگار هیولاها توی یک دنیای موازی زندگی می‌کنن. اما تئوری پیکسار یک پیچ جالب‌تر براش داره:
هیولاها درواقع نسلِ آینده‌ی انسان‌ها هستن.
آینده‌ای خیلی دور، بعد از اینکه بشر محیط‌زیست رو به فنا داده و خودش هم کم‌کم تغییر شکل داده.این‌جا مشکل اصلی شروع می‌شه!وقتی دیگه انسانی وجود نداره، خاطره‌ای هم تولید نمی‌شه. و بدون خاطره، انرژی‌ای برای چرخوندن دنیا باقی نمی‌مونه. پس چیکار می‌کنن؟
همون درهای معروف کارخانه، درواقع ماشین زمانن. هیولاها باهاشون برمی‌گردن عقب، به روزگاری که هنوز بچه‌ها وجود دارن و احساساتشون خالص و قدرتمنده.

جالب‌تر اینکه این سفرها ثابت نیستن؛ خط زمان هیولاها و خط زمان انسان‌ها با هم جلو می‌رن. یعنی اگر هیولاها یک سال جلوتر برن، درها هم یک سال جدیدتر از گذشته رو نشون می‌دن. انگار دو دنیا قفل شدن به هم.

این ایده چندتا چیز رو یک جا توضیح می‌ده:

• چرا «ترس» به‌مرور انرژی کم‌تری تولید می‌کنه؛ چون بچه‌ها کمتر می‌ترسن.

• چرا هیولاها مجبور می‌شن به خنده رو بیارن؛ چون شادی قوی‌تر شده.

• و چرا فقط بچه‌ها منبع انرژی هستن؛ چون احساساتشون خام، تک‌لایه و کاملاً قابل استخراج‌ه.

Monsters Inc در واقع پشت‌صحنه‌ی یک بحران انرژی بزرگ توی آینده‌ی جهان پیکساره.

Coco؛ مرگ دوم و معنای واقعیِ «فراموش‌شدن»

Coco یکی از صریح‌ترین فیلم‌های پیکساره که قانون اصلی تئوری رو بدون تعارف می‌ذاره جلو چشم‌مون. شهر مردگان توی این فیلم، درواقع یک نسخه بیرونی و عظیم از همون چیزی‌ه که توی ذهن آدم‌ها وجود داره: حافظه جمعی.

قانونش هم خیلی ساده‌ست:
تا وقتی حتی یک نفر تو رو یادش باشه، تو هنوز هستی. اما به‌محض اینکه آخرین یادآوری محو بشه، «مرگ دوم» اتفاق می‌افته — همون‌طور که برای چچارن افتاد و از صحنه‌ی هستی پاک شد.

اینجاست که می‌فهمیم چرا همه‌ی شخصیت‌های پیکسار، از اسباب‌بازی‌ها گرفته تا هیولاها و انسان‌ها، از «فراموش شدن» می‌ترسن. چون توی این جهان، فراموشی یعنی خاموشی کامل. اگر خاطره‌ها انرژی تولید می‌کنن، نبود خاطره یعنی قطع کامل جریان.

و این نگاه دقیقاً ما رو می‌بره سراغ مهم‌ترین و بحث‌برانگیزترین بخش تئوری پیکسار؛ جایی که پازل کامل می‌شه.

Brave؛ جایی که «بو» تبدیل به جادوگر می‌شه

این‌جا دقیقاً قلب تئوری پیکساره؛ جایی که همه‌ی نقطه‌ها به‌هم وصل می‌شن. طبق برداشت اصلیِ تئوری، بو همون پیرزن جادوگر توی Brave ـه.
همون کسی که:

• درهای جادویی می‌سازه

• مجسمه‌ی خرس می‌تراشه که شبیه سالی‌ه

• وسط کارگاهش ماکت Pizza Planet داره

• و هر وقت بخواد، پشت یک در ناپدید می‌شه

داستان از این‌جا شروع می‌شه که بو بعد از جدا شدن از سالی، هیچ‌وقت نتونسته فراموشش کنه. توی دنیایی که «فراموش‌شدن» یعنی مرگ واقعی، بو یک تصمیم بزرگ می‌گیره:
راهی پیدا کنه که دوباره به سالی برسه.

کم‌کم سراغ جادو می‌ره، بعد هم سر از سفر در زمان درمیاره. و اینجاست که چرخه‌ی اصلی شکل می‌گیره:

بو به گذشته برمی‌گرده ، خاطره‌های تازه‌ای از سالی برای خودش می‌سازه ، این خاطره‌ها باعث می‌شن اسم و یاد سالی هیچ‌وقت خاموش نشه  و در نتیجه سالی هرگز «مرگ دوم» رو تجربه نمی‌کنه.

بزارید به زبان ساده‌تر براتون بگم:
بو با سفر در زمان، خودش تبدیل می‌شه به نگهبانِ خاطرات یا حافظه‌ی سالی.

این‌جاست که تئوری پیکسار معنی اصلیش رو پیدا می‌کنه؛ تداوم زندگی، نه از طریق بدن، بلکه از طریق خاطره.

راستی من بقیه ی تئوری های Monsters Inc رو هم براتون نوشتم که خیلی جذابن و از اینجا میتونید بخونیدشون 😁👇🏻

حرف اخر

یه جورایی وقتی همه‌ی این تکه‌ها رو کنار هم می‌ذاری، می‌بینی تئوری پیکسار فقط درباره‌ی خط زمانی و ارتباط فیلم‌ها نیست؛ بیشتر درباره‌ی اینکه چی باعث می‌شه نسل ما ادامه پیدا کنه و چطوری زندگیمون تغییر میکنه  پیکسار سال‌هاست یک پیام رو تو شکل‌های مختلف تکرار می‌کنه:
این‌که آدم‌ها، اسباب‌بازی‌ها، هیولاها و حتی خاطره‌ها، تا وقتی «به یاد آورده می‌شن» زنده‌ان.

Inside Out شکل گرفتنِ احساس و خاطره رو نشون می‌ده، Elemental بهش چارچوب طبیعی می‌ده، Monsters Inc از آینده برمی‌گرده تا ازش استفاده کنه، Coco پیامد از یاد رفتن رو فریاد می‌زنه، و Brave می‌گه عشق و خاطره آن‌قدر قوی هستن که حتی زمان رو هم می‌شه دور زد.

آخرش می‌مونه یک نتیجه ساده و قشنگ:
پیکسار یک جهان بزرگ ساخته که سوختش احساسه و دوامش یادآوری.
و شاید دلیل اینکه این نظریه این‌قدر بین طرفدارها زنده مونده، اینه که خودمون هم ته دل‌مون می‌خوایم هیچ‌وقت فراموش نشیم.
حتما نظرتو برام بنویس یادت نره !